POWIŚLE DOLNE

Dolina Kwidzyńska | Pojezierze Dzierzgońsko-Morąskie |

Powiśle, Dolne Powiśle, Pojezierze Iławskie, Pojezierze Dzierzgońsko-Morąskie, Dolina Kwidzyńska, Prusy Górne (Oberland, Hockerland), Pomezania i Pogezania, to nazwy regionów, z którymi możemy się spotkać, patrząc na obszar rozciągnięty od Wisły na wschód- do rzeki Pasłęki i na południe- od Żuław, aż po Iławę. Analizując stare i współczesne mapy, szukając definicji regionu, można dojść do wniosku, że wyznaczenie jego granic, w przeciwieństwie do Żuław, nie jest takie proste i oczywiste. Opierając się na regionalizacji polskiego geografa, Jerzego Kondrackiego i nazwanie regionu Pojezierzem Iławskim, byłoby w pewnym sensie dobrym rozwiązaniem, gdyby nie fakt, że mieszkańcy powiatów: sztumskiego, kwidzyńskiego i częściowo malborskiego tej nazwy po prostu nie używają. Analogicznie jest w przypadku iławian, którzy posługują się tylko nazwą Pojezierza Iławskiego. Sumując powyższe, nazwa Powiśle przyjęła się głównie w woj. pomorskim, a nazwa Pojezierze Iławskie w woj. warmińsko-mazurskim.

W 2018 r. grupa naukowców postanowiła zmodyfikować regionalizację Polski i jednostkę Pojezierza Iławskiego podzieliła na 3 części:

1. Pojezierze Dzierzgońsko-Morąskie
2. Pojezierze Łasińskie
3. Równina Iławska

Przed rozbiorami, północna część powiatu kwidzyńskiego oraz większość powiatu sztumskiego (bez gminy Stary Dzierzgoń) znajdowała się w granicach Rzeczpospolitej. Przed II wojną światową Powiśle, wg mapy Eugeniusza Romera z 1934 r., obejmowało wąski pas położony na wschód od Wisły, a granicę między Prusami a Wolnym Miastem Gdańsk wyznaczała rzeka Nogat. Po odzyskaniu utraconych na rzecz zaborców ziem granicę Powiśla rozciągnięto na wschód, aż do rzeki Pasłęki i na południe, aż do Iławy włącznie, zastępując źle kojarzone przez polskie społeczeństwo nazwy Oberlandu i Prus Górnych.

Według ustaleń władz samorządu pomorskiego i specjalistów z Instytutu Zachodniego w Poznaniu z 1953 r. do Powiśla miałyby należeć powiaty: elbląski, malborski, sztumski, kwidzyński, suski, morąski i pasłęcki. Geograf i profesor- Rajmund Galon określił wówczas granice w następujący sposób: "Wschodnia granica Powiśla przebiega wzdłuż rzeki Pasłęki, następnie wschodnim skrajem Wyżyny Elbląskiej. Południowa granica Powiśla trzyma się granicy politycznej sprzed 1939 r." Władze samorządu pomorskiego miałyby dodawać, że Powiśle od północy graniczy z Żuławami, od wschodu z Warmią, od południa z Ziemią Chełmińską i od zachodu z Kociewiem, a cały region miałby być częścią kilku krain geograficznych (na podstawie wikipedia.pl- 2018 r.).

Patrząc na takie czynniki jak: mapy historyczne, utożsamianie Powiśla z Żuławami, używanie nazwy przez lokalną społeczność oraz wykluczając część wcześniejszych ustaleń, możemy przyjąć, że obszar Powiśla dotyczy powiatów: kwidzyńskiego, sztumskiego i częściowo malborskiego. Patrząc natomiast na nowy podział fizycznogeograficzny Polski, obszar Powiśla obejmuje części: Pojezierza Dzierzgońsko-Morąskiego i Doliny Kwidzyńskiej.

1. Dolina Kwidzyńska
2. Pojezierze Dzierzgońsko-Morąskie

Można tu mówić o pewnej sztuczności Powiśla, bo przecież jego nazwa jest stosunkowo młoda. Należy jednak wziąć pod uwagę problem nazewnictwa, wynikający z faktu odzyskania w 1945 r. ziem pruskich przez państwo polskie. Region ten należało jakoś nazwać i co jest bardzo ważne, nazwać go po polsku. Polacy mieszkający obecnie na tych ziemiach zapewne nie chcieliby, aby nazywano ich Prusakami. Na tym terenie powszechnie nie przyjęły się również określenia historycznych: Pomezanii i Pogezanii.

Nazwa Powiśle budzi wiele kontrowersji, które pozostawiam dociekliwym do indywidualnej analizy i wyciągnięcia własnych wniosków.

Powiśle na tle historycznej mapy z początku XVIII w.

Regiony fizycznogeograficzne na tle współczesnej mapy (źródło mapy: © autorzy OpenStreetMap. https://www.openstreetmap.org/copyright):

Zobacz również:

• Dolina Kwidzyńska
• Pojezierze Dzierzgońsko-Morąskie

• Powrót do poprzedniej strony

DALEKO OD ŻUŁAW