MARKUSY (MARKUSHOF)

Miejscowość położona na obszarze Żuław Elbląskich, w środkowej części gminy, oddalona o ok. 12 km od miasta Elbląg. Wzmiankuje się o istnieniu wsi w 1363 roku, gdy wówczas na terenie tym, prawdopodobnie istniał dwór z kaplicą. Wieś została rozbudowana na terpach przez kolonistów olęderskich, którzy napływali tutaj od 1590 roku. Początkowo zgromadzenie mennonickie na tym terenie było nazywane kongregacją "Kleinwerder", ponieważ menonitom nie wolno było nazywać wsi. Mennonici z Markus należeli do odłamu fryzyjskiego w Jeziorze. W późniejszym czasie doszło do podziału wspólnoty wyznaniowej i w Markusach powstała odrębna gmina.

Budowle sakralne i nekropolie

Cmentarz mennonicki w Markusach z XVIII wieku położony jest z dala od centrum, w zachodniej części wsi i należy do jednych z najładniejszych i zadbanych żuławskich cmentarzy. Na ogrodzonym, zadrzewionym placu znajdują się między innymi: nagrobki w formie stel z piaskowca, 2 cippusy zwieńczone obeliskami, nagrobek z metalowym ogrodzeniem i tumby. Zachowana została ceglana część bramy wejściowej. W 2014 roku, ze znalezionych nagrobków utworzono tu małe lapidarium. Przed wejściem na cmentarz stoi tablica z planem przestrzennym cmentarza i wykazem pochowanych.

Nieistniejący kościół mennonicki w Markusach był ściśle związany z dwoma okolicznymi miejscowościami: Jezioro i Rozgart. Mała grupa menonitów z Jeziora oraz flamandzka wspólnota z Orłowskiego Pola i Gdańska chciała dopuścić możliwość zawierania małżeństw mieszanych z grup flamandzkich i fryzyjskich oraz innych wyznań religijnych, chcących przyłączyć się do wspólnoty poprzez chrzest. Ze względu na brak akceptacji propozycji przez większą część zgromadzenia w Jeziorze oraz innych zgromadzeń fryzyjskich, nastąpił rozłam wśród menonitów. Mniejsza grupa, w 1791 roku wybudowała w Markusach nowy dom modlitwy. Z czasem jednak różnice wyznaniowe zaczęły zanikać i w 1865 roku w Jeziorze zbudowano nową, murowaną świątynię, która stała się wspólnym miejscem spotkań dla obu grup. Dom modlitwy w Markusach, na skutek wielkiej powodzi, jaka miała miejsce na Żuławach w 1888 roku, został zniszczony. Postanowiono wybudować nową świątynię w Preußisch Rosengart (obecnie Rozgart) pod warunkiem, że gminy Thiensdorf i Markushof zostaną scalone. Tak też się stało i w 1890 roku grupa przyjęła nazwę Thiensdorf-Markushof. W tym samym czasie wybudowano nową świątynię w Preußisch Rosengart.

Domy podcieniowe

Dom podcieniowy w Markusach usytuowany jest w północnej części wsi, w pobliżu rzeki Tyny i został zbudowany w 1789 roku dla właściciela o inicjałach B.P., remontowany w XIX i XX wieku. Do roku 1945 właścicielem był Otto Goertz. Dom wraz z budynkami gospodarczymi tworzy zagrodę olęderską w typie wzdłużnym. Budynek mieszkalny jest konstrukcją drewnianą i otynkowaną. Ryglową i oszalowaną pionowo wystawkę wspiera 5 drewnianych kolumn oraz ścianki boczne. Podcień podzielony jest na dwie części, które dzieli oryginalna, drewniana barierka z furtką. Szczyt wystawki wieńczy naszczytnik i chorągiewka, na których widnieją daty budowy i remontu oraz inicjały właścicieli zagrody ("17 • BP • 89 ... 19 • OG • 34"). Do budynku mieszkalnego przylega murowana obora kryta trzciną oraz drewniana stodoła.

Pozostała zabudowa

W centrum Markus jak i na rozproszonych częściach wsi znajduje się sporo starej zabudowy. Nad rzeką Balewką usytuowany jest drewniany dom stojący na ceglanej podmurówce, ze szczytami oszalowanymi pionowo oraz tuż obok niego drewniany spichrz.

DALEKO OD ŻUŁAW