LUBIESZEWO (LADEKOPP), STAWIEC (LADEKOPP), LUBIESZEWO PIERWSZE, LUBISZYNEK DRUGI

Miejscowości położone na obszarze Wielkich Żuław Malborskich, w zachodniej części gminy, oddalone o ok. 6-8 km od miasta Nowy Dwór Gdański. Akt lokacyjny dla Lubieszewa w I ćw. XIV wieku nadał wielki mistrz Werner von Orseln. Przywilej w roku 1341 odnowił wielki mistrz Ludolf König. W obrębie Lubieszewa położone są osady: Lubieszewo Pierwsze, Lubiszynek Drugi oraz Stawiec- dawniej jako część Lubieszewa, w której powstała mennonicka gmina flamandzka. Pod gminę podlegały wspólnoty z Pordenowa oraz fryzyjska z Orłowskiego Pola (obecnie Orłowo). W końcu XIX wieku doszło do połączenia gmin z Lubieszewa i Orłowskiego Pola.

Budowle sakralne i nekropolie

Kościół katolicki w Lubieszewie zlokalizowany jest w centrum wsi i został wzniesiony w XIV wieku. Wieża została dobudowana w wieku XVI. Budowla przechodziła wiele remontów, często po pożarach.

Kościół katolicki pw. św. Elżbiety Węgierskiej w Lubieszewie jest ceglaną konstrukcją zbudowaną na planie prostokąta, orientowaną, jednonawową, z wieżą od zachodu. Do ściany północnej przylega zakrystia, a do południowej kruchta. Dwukondygnacyjną, czworoboczną, murowaną podstawę wieży zdobioną gzymsami nakrywa ośmioboczna, drewniana altana, a na niej hełm kryty gontem. Mury budowli wzmocnione są przyporami. Wewnątrz obiektu, kolebkowy strop przykrywają XVII-wieczne polichromie przedstawiające alegorie nieba ze sceną Ukoronowania Matki Bożej.

Wyposażenie kościoła pochodzi głównie z XVII i XVIII wieku, ale zachowały się także elementy gotyckie. Najstarszym zabytkiem kościoła jest figura "Madonny na Lwie" o wysokości 1,25 m umieszczona w niszy na ścianie północnej. Gotyckie są również: kropielnica, chrzcielnica i prawdopodobnie dzwon w wieży. Barokowy ołtarz główny z początku XVIII wieku zawiera malowane na drewnie obrazy: w głównym polu, między kolumnami- św. Elżbiety Węgierskiej i powyżej- Trójcy Św. Po bokach stoją rzeźbione figury: na dole- św. Marcin i św. Mikołaj, powyżej- św. Jan i św. Michał. Nieco młodsze od ołtarza głównego są ołtarze boczne. Posiadają one dwie pary kolumn i po dwa obrazy przedstawiające: Biczowanie, Ecce Homo, Adorację Dzieciątka i Matkę Bożą Szkaplerzną. Mensę ołtarza południowego przykrywa antependium z malowidłem męczeństwa św. Barbary na tle żuławskiego krajobrazu z kościołami w Orłowie, Lubieszewie, Tui oraz zamkiem w Nowym Dworze Gdańskim. Przy ścianie północnej umieszczona jest ambona ze zdobionym baldachimem i malowidłem Przemienienia Pańskiego. Przednie ławki zawierają malowidła przedstawiające Chrzest Chrystusa i Jana Ewangelisty na tle wyspy Patmos (Grecja). Emporę chóru wypełniają malowane na drewnie obrazy ze scenami biblijnymi. Z okresu baroku pochodzą również: prospekt organowy, konfesjonały z malowidłami św. Jana Nepomucena i bł. Jana Sarkandra, żyrandole oraz feretron Matki Boskiej Niepokalanej (Matka Boża Lubieszewska) związany z istniejącym tu od początku XVIII wieku- kultem Matki Bożej Szkaplerznej. Kościół od tego okresu jest niepisanym sanktuarium, do którego od wielu lat, corocznie na odpust 16 lipca przychodzą pielgrzymki z pobliskich miejscowości. Na południowej ścianie wiszą dwa epitafia dawnych lubieszewskich proboszczów: ks. J.A. Czeraskiego (1693) i ks. Ignacego Jana Schupki (1775). Na ścianie zachodniej, po obu stronach drzwi wejściowych widnieją trójwymiarowe malowidła. Przed prezbiterium, w posadzkę wmurowana jest płyta śp. Anny z 1650 roku.

Obok kościoła znajduje się cmentarz, na którym znajdują się również stare nagrobki.

Nieistniejący kościół ewangelicki zbudowany został na początku XVIII wieku. Była to ośmioboczna, ryglowa konstrukcja usytuowana w centrum wsi, naprzeciwko istniejącego domu podcieniowego. W I poł. XIX wieku kościół spłonął, ale szybko został odbudowany. Po roku 1945 świątynię rozebrano.

Z kościołem związany był cmentarz ewangelicki. Obecnie na terenie tym stoi głaz pamiątkowy z informacją o istnieniu w tym miejscu kościoła i cmentarza.

Cmentarz mennonicki w Stawcu to jedna z największych i najładniejszych żuławskich nekropolii. Teren cmentarza jest zadbany, zadrzewiony oraz wyjątkowo prezentuje się w jesiennej scenerii. Uroku cmentarzowi dodaje porastający drzewa bluszcz. Zachowało się tutaj wiele nagrobków, między innymi: stele z piaskowca, cippusy i podstawy pod krzyże.

Cmentarz mennonicki w Stawcu związany był z drewnianym domem modlitwy zbudowanym w 1768 roku, podobnym do świątyni mennonickiej ze Stogów. Była to konstrukcja drewniana, zbudowana na planie prostokąta o wymiarach 12,5 x 23,10 m posiadająca dwie dodatkowe sale. Wnętrze świątyni było skromne, a na jej wyposażeniu były: organy, ambona, ławki na podwyższeniu dla starszych i nauczycieli, a także drewniane empory oraz ławki dla wiernych ustawione w rzędach. Podczas II wojny światowej lub wkrótce po niej obiekt został zniszczony.

Domy podcieniowe

Dom podcieniowy w Lubieszewie położony jest w centrum wsi i został zbudowany w XIX wieku. Jest to konstrukcja drewniana, stojąca na ceglanej podmurówce z ryglową- wypełnioną żółtą cegłą wystawką. Szczyty głównej części budynku są oszalowane pionowo. Wystawkę umieszczoną od frontu wspiera 6 drewnianych kolumn toskańskich stojących na murowanej podstawie oraz dwie ryglowe ścianki boczne z kolumnami.

Dom podcieniowy w Lubieszewie położony jest na kolonii, w północnej części wsi i został zbudowany w 1745 roku. Jest to konstrukcja drewniana, stojąca na ceglanej podmurówce z ryglową- wypełnioną cegłą wystawką. Południowy szczyt głównej części budynku jest oszalowany pionowo, a od północy widoczna jest ceglana ściana ogniowa, co świadczy o istnieniu dawniej przyległego budynku gospodarczego. Wystawkę umieszczoną od frontu wspiera 6 drewnianych kolumn stojących na murowanej podstawie oraz dwie murowane ścianki boczne z kolumnami. Dom dodatkowo wyróżnia się różnorodnym układem rygli wystawki. Stan techniczny budynku jest alarmujący.

DALEKO OD ŻUŁAW