KIEZMARK (KÄSEMARK)

Miejscowość położona na Żuławach Gdańskich, we wschodniej części gminy, nad rzeką Wisłą, oddalona o ok. 5,5 km od wsi Cedry Wielkie i 19 km od miasta Pruszcz Gdański. Akt lokacyjny w 1349 roku, istniejącej już wcześniej osadzie, nadał wielki mistrz Heinrich Dusemer. W XVII wieku, po zdobyciu wsi przez Szwedów, zbudowano tu fortyfikację. Po kilkukrotnym ataku przez wojska polskie i długim oblężeniu, twierdzę zdobyto. Dawniej w Kiezmarku istniała przeprawa promowa do miejscowości Dworek.

Obecnie Kiezmark jest wsią częściowo zniekształconą za sprawą budowy drogi nr 7 i mostu drogowego na Wiśle. W skład sołectwa Kiezmark wchodzi również Serowo, jako integralna część wsi Kiezmark.

Budowle sakralne i nekropolie

Kościół ewangelicki (od 1945 roku katolicki) został zbudowany w XVI wieku, choć na chorągiewce widnieje data 1727, która zapewne odnosi się do odbudowy świątyni. Wcześniejszy kościół pochodził z XIV wieku. Następnie wymieniane są daty: 1592 i 1653, które mogą odnosić się do większych prac budowlanych lub odbudowy kościoła po zniszczeniach wojennych w XVI i XVII wieku. Remont obiektu nastąpił w roku 1930 oraz w latach 70 XX wieku. Wzmocniono konstrukcję ścian nośnych i stropu, wymieniono zniszczone elementy drewniane i pokrycie dachu oraz odbudowano zakrystię.

Kościół pw. M.B Częstochowskiej, zlokalizowany w północnej części wsi jest konstrukcją ryglową, wypełnioną cegłą z otynkowanymi i pomalowanymi polami, zbudowaną na planie prostokąta, orientowaną, z trójbocznym, niewydzielonym prezbiterium, stropem o zaokrąglonych bokach i wieżą od zachodu. Do ściany północnej przylega zakrystia. Ryglową, czworoboczną wieżę, stojącą prawdopodobnie na starych fundamentach z XVI lub XVII wieku, przykrywa wieloboczny hełm zwieńczony kulą i chorągiewką. Na wieży zawieszone są zegary, w tym słoneczny z XVII wieku. Do wieży przylega kruchta. Druga chorągiewka umieszczona jest w części dachu nad prezbiterium i na niej widnieje data odbudowy 1727.

Wyposażenie kościoła pochodzi głównie z okresu XVII i XVIII wieku. XVII-wieczny ołtarz główny (polichromia z wieku XX) zawiera 2 późniejsze obrazy malowane na desce: w głównym polu- Ostatnia Wieczerza oraz w polu górnym- Zmartwychwstanie. Dolną kondygnację zdobi 6 kolumn, a górną jedna para kolumn, stylizowane motywy ozdobne z aniołami i symbolami czterech cnót: Wiary, Nadziei, Wstrzemięźliwości i Stałości, a także rzeźby czterech ewangelistów i postać Chrystusa w zwieńczeniu. Ośmioramienny świecznik ufundowany przez Gerhard Lau posiada inskrypcję z datą 1699. Z XVIII wieku pochodzą: dekorowana ambona (data 1722) oraz prospekt organowy remontowany w 1930 roku. W posadzkę wmurowane są płyty nagrobne z XVI i XVII wieku. Przy wejściu, na ścianach północnej i południowej wiszą dwa XIX-wieczne epitafia. W kruchcie, nad drzwiami umieszczono XVII-wieczne herby Gdańska.

Przed kościołem znajduje się użytkowany cmentarz, a na nim kilka starszych nagrobków, w tym wysoki obelisk.

Mosty

Obecny most drogowy w Kiezmarku pochodzi z 1973 roku i jest ostatnim mostem na Wiśle położonym najdalej na północ. Wkrótce po wybudowaniu mostu drogowego, rozebrano most pontonowy w Serowie z maja 1948 roku, który miał 286 m długości i był najdłuższym tego typu mostem w Polsce. Posiadał dwa człony ruchome dla statków, które w ciągu 20 minut można było otworzyć dla żeglugi.

Zabudowa

Drewniany dom na ul. Wałowej w Kiezmarku, to strażnica wałowa. Poprzedzał ją wcześniejszy budynek, stojący w innym miejscu. Jest to obiekt zbudowany w XIX wieku na nowym wówczas wale wiślanym, o drewnianej konstrukcji, stojący na ceglanym fundamencie, ze szczytami oszalowanymi pionowo. W pobliżu strażnicy, znajduje się kamień- znak wysokiej wody z 1888 r.

Naprzeciwko kościoła stoi drewniany dom z małą facjatką, niestety w fatalnym stanie, zbudowany na kamiennym fundamencie, ze szczytami oszalowanymi pionowo.

DALEKO OD ŻUŁAW