TRUTNOWY (TRUTENAU)

Miejscowość położona na Żuławach Gdańskich, w południowo-zachodniej części gminy, oddalona o ok. 2 km od wsi Cedry Wielkie i 11 km od miasta Pruszcz Gdański. Osada powstała już w średniowieczu, gdzie w 1308 roku została nadana przez Władysława Łokietka synom podkomorzego gdańskiego Unisława, podkomorzemu tczewskiemu Janowi i kasztelanowi tczewskiemu Jakubowi, którzy sprzedali ją zakonowi krzyżackiemu. Akt lokacyjny w 1334 roku nadał wielki mistrz Luther von Braunschweig. Odnowienie przywileju nastąpiło w roku 1454 przez Kazimierza Jagiellończyka. Po powodziach w latach 1523, 1540 i 1543 oraz zniszczeniu Żuław Gdańskich, w tym wsi Trutnowy, Rada Miasta Gdańska podjęła decyzję o ponownej lokacji i kolonizacji ziem, poprzez wykup praw własności od dotychczasowych właścicieli, a następnie sprzedaż, dzierżawę lub osadzanie kolonistów olęderskich. Wieś podzielona jest na 3 części: Trutnowy Pierwsze (Vorwerk Grebinerwald), Drugie i Trzecie (Gutsbezirk Trutenauer Herreland), wynikła z wydzierżawienia od Rady Miasta Gdańska ziem położonych na granicy wsi i przy Lesie Grabińskim. Z czasem ziemie te przekształciły się w dzierżawy emfiteutyczne (wieczyste), a następnie w obszary dworskie o pełnym prawie własności.

Budowle sakralne i nekropolie

Kościół katolicki (od ok. 1580 do 1945 ewangelicki) w Trutnowach został zbudowany w I poł. XIV wieku (prezbiterium) i w I poł. XV wieku (nawy). W XVII wieku, od południa dobudowano kruchtę. W następnym tysiącleciu odnowiono wieżę, której drewnianą część z izbicą zniszczyły działania wojenne. W XIX wieku, w południowej części połaci dachu zbudowano ryglową wystawkę. W latach 1947-1959 dokonano naprawy stropu i położono dach na koronie części murowanej wieży. W latach 1976-1977 obiekt przeszedł kolejny remont, w którym rozebrano kruchtę południową, dobudowaną wcześniej do wystającej części ściany południowej.

Kościół katolicki pw. śś. Piotra i Pawła w Trutnowach jest konstrukcją murowaną, zbudowaną na planie prostokąta, trójnawową, orientowaną, z wydzielonym prezbiterium i murowaną, dolną kondygnacją czworobocznej, pierwotnej wieży od zachodu, pełniącej obecnie funkcję kruchty. Do strony północnej przylega zakrystia. Z jej prawej strony umieszczone są trzy okna, a poniżej widoczne przebudowy. Ściana przeciwległa zawiera 2 duże i 2 mniejsze okna. W południową część połaci dachu wtopiona jest ryglowa wystawka. Ścianę wschodnią (prezbiterium) wypełniają dwie duże blendy, jedno okno i drzwi, obok których przytwierdzona jest tabliczka ze znakiem wysokości wody z 1829 roku. Blendowo-sterczynowy szczyt oddzielony jest od dolnej części ściany pasem fryzu. Budowla od każdej strony wzmocniona jest przyporami.

Obok kościoła zachowało się kilka starych nagrobków.

Po przeciwnej stronie drogi znajduje się plebania zbudowana w 1728 roku i remontowana w latach 70 XX wieku. Jest to konstrukcja murowana i otynkowana, z mansardowym dachem i wzmacniającymi budynek przyporami.

Domy podcieniowe

Dom podcieniowy nr 7 w Trutnowach został zbudowany w 1720 roku przez Petera Lettahna dla Georgea Basenera, remontowany w latach 1933-1934, 1978, 1982 oraz 2013. Przed II wojną światową oraz w czasie jej trwania, właścicielem budynku był Herbert Ringe, a dom nazywany był "podcieniem Ringego". Od roku 1981 właścicielami obiektu są państwo Kuflowie. Dom zlokalizowany jest w południowej części wsi i należy do największych domów podcieniowych na Żuławach. Parterowa jego część jest konstrukcją murowaną i otynkowaną. Piętro oraz szczyty głównej części budynku i wystawki zdobią różnorodne kształty rygli, które wypełnia czerwona cegła. Głęboką, szczytową wystawkę wspiera 8 kolumn oraz ścianki boczne. Na belce podcienia widnieje inskrypcja z datą, imieniem i nazwiskiem oraz gmerkiem dawnego właściciela domu- Georga Basenera. Podczas renowacji domu w 2014 r., na belce szczytu południowego wyeksponowano inskrypcję budowniczego, Petera Lettahna. Na tym samym szczycie znajduje sie również data remontu z inicjałami H.R. 1934. Nie zachowała się odrestaurowana w 1933 roku inna inskrypcja:

"Alles was mein Thun und Lassen ist / Wszystko, co zamierzam i czynię
Das gescheh im Namen Jesu Christ / niech się dzieje w Chrystusa Imię
Der sei mein Helfer Früh und Spat / Niech on mnie wspomaga o każdej porze
Bis all mein Thun ein Ende hat / zanim do grobu się położę".

Wnętrze domu posiada ogromną sień z balustradą, czarną kuchnię, w południowym skrzydle wielką izbę z barokową szafą ścienną, mniejsze izby i pomieszczenia gospodarcze.

Pozostała zabudowa

Dom nr 13 z mansardowym dachem znajduje się ok. 100 m od domu podcieniowego. Został zbudowany w 1843 roku i jest konstrukcją drewnianą, z ryglowymi szczytami, stojącą na wysokim, kamiennym fundamencie. Nad dekorowanymi drzwiami, za podświetlaną szybką widnieją trudne do rozszyfrowania inicjały oraz data 1843. Obiekt nie znajduje się w rejestrze zabytków, a wymaga pilnego remontu, zwłaszcza dachu.

DALEKO OD ŻUŁAW