CEDRY WIELKIE (GROSS ZÜNDER)

Miejscowość położona na Żuławach Gdańskich, w środkowej części gminy, oddalona o ok. 13 km od miasta Pruszcz Gdański. Wzmiankuje się o istnieniu wsi w roku 1350. Akt lokacyjny w 1353 roku nadał wielki mistrz Winrych von Kniprode. Podczas wojny trzynastoletniej oraz wojen szwedzkich wieś była wielokrotnie niszczona.

Budowle sakralne i nekropolie

Kościół katolicki (od II poł. XVI wieku do 1945 roku ewangelicki) w Cedrach Wielkich został zbudowany ok. poł. XIV wieku jako konstrukcja jednonawowa. Do formy trójnawowej rozbudowano go w wieku XV. Wówczas dobudowano czworoboczną wieżę z ośmioboczną izbicą wraz z hełmem krytym gontem. W XIX wieku obiekt przechodził remont. W czasie II wojny światowej został spalony i do lat 80 XX wieku pozostawał w stanie ruiny.

Kościół katolicki pw. św. Aniołów Stróżów w Cedrach Wielkich jest konstrukcją murowaną, zbudowaną na planie prostokąta, trójnawową, orientowaną, z wydzielonym, trójbocznym prezbiterium i murowano-drewnianą wieżą od zachodu. Od strony północnej znajduje się kruchta i zakrystia. Do strony południowej przylega jeszcze jedna kruchta. Dolną, murowaną kondygnację wieży nakrywa częściowo dachówka, a w środek wtopiona jest drewniana, ośmioboczna w górnej części, iglica z hełmem krytym gontem. W murowanej części wieży znajduje się ostrołukowy, profilowany portal wejściowy. Wewnątrz kościoła- płaski strop, a nawę główną od bocznych oddzielają arkady.

Wyposażenie kościoła- współczesne. Godnym uwagi jest XVII-wieczny dzwon stojący w wieżowej kruchcie, który cudem został ocalony od przetopienia na sprzęt zbrojeniowy dla armii niemieckiej. Po II wojnie światowej dzwon został odzyskany ze złomowiska w hamburskim porcie- cmentarzyska dzwonów i trafił do ewangelickiego kościoła w niemieckim mieście Lubeka. W 2010 roku, po długich negocjacjach dzwon powrócił na swoje dawne miejsce.

Obok kościoła znajdują się: kamień nagrobny, XX-wieczny nagrobek człowieka o imieniu i nazwisku Reinhard Wessel oraz kamień pamiątkowy z 2013 r., "Dla uczczenia pamięci więźniów hitlerowskiego obozu koncentracyjnego Stutthof, zamordowanych podczas tragicznego marszu śmierci, prowadzonych w dniach 25 i 26 stycznia 1945 roku przez teren gminy Cedry Wielkie."

Zabudowa

W północnej części wsi, przy skrzyżowaniu dróg Miłocin-Cedry Małe stoi dom z czerwonej cegły, zdobiony pasem fryzu, z drewnianym gankiem. W północno-zachodniej części wsi, w odległości ok. 50 m od głównej drogi usytuowany jest murowano-drewniany dom z facjatą o ryglowym szczycie. W północnej oraz południowo-wschodniej części wsi stoją charakterystyczne dla tej części Żuław Gdańskich, podobne do siebie, murowane z żółtej cegły budynki, z centralnymi ryzalitami zdobionymi fryzami. Najdalej wysunięty na północ dom, posiada bogato zdobiony laubzekinem- drewniany ganek.

DALEKO OD ŻUŁAW