STEGNA (STEEGEN)

Miejscowość nadmorska, położona na granicy Mierzei Wiślanej i Wielkich Żuław Malborskich, w północnej części gminy, przy drodze wojewódzkiej nr 501, na szlaku Żuławskiej Kolei Dojazdowej, oddalona o ok. 13 km od miasta Nowy Dwór Gdański. W 1248 roku, u ujścia rzeki Tya, miała znajdować się osada Kamzikini. Niewielka część ziemi, na której istniały: kościół, budynek leśnictwa oraz cmentarz dla biedaków i bezdomnych nazywała się Kobbelgrube. Obydwie te miejscowości, to dzisiejsze tereny Stegny. W 1465 roku w Kobbelgrube omawiano warunki II pokoju toruńskiego. W składzie reprezentującym Polskę zasiadł między innymi Jan Długosz. Nazwę Kobbelgrube na Steegen zmieniono w poł. XIX wieku.

Budowle sakralne i nekropolie

Kościół ewangelicki w Stegnie został zbudowany w latach 1681-1683 na miejscu poprzedniego z 1609 roku. Poświęcenia dokonano jeszcze za czasów pastora luterańskiego Martinusa Krügera w listopadzie 1681 roku, którego kilka miesięcy później zastąpił Abraham Belitzky. Architektem był Peter Willer. W XIX wieku do strony północnej dobudowano zakrystię. Wieża remontowana i odnawiana była w XVIII, XIX i XX wieku. Po II wojnie światowej kościół został przejęty przez katolików.

Kościół katolicki (pierwotnie do 1945 roku ewangelicki) pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Stegnie usytuowany jest w południowo-wschodniej części wsi, przy drodze wojewódzkiej nr 501. Jest to konstrukcja ryglowa, zbudowana na planie prostokąta, orientowana, jednonawowa, z trójbocznym prezbiterium i wieżą od zachodu. Do strony północnej przylega zakrystia, a do południowej kruchta. Czworoboczną, ryglową wieżę nakrywa smukły, blaszany hełm zwieńczony kulą i chorągiewką z datą 1683.

Wyposażenie kościoła pochodzi głównie z XVIII wieku. Cały strop, o powierzchni 450 m² oraz część ścian bocznych świątyni pokrywa malowidło na płótnie z 1688 roku, które prawdopodobnie jest dziełem Reinholda Schneidera z Gdańska. Centralny motyw dekoracji stropu przedstawia Zmartwychwstanie Chrystusa. Nad prezbiterium został ukazany Sąd Ostateczny. Pozostałe malowidła na stropie przedstawiają: Przypowieść o Pannach Mądrych i Głupich, Chrystus i Samarytanka, Wskrzeszenie Łazarza i Niesienie Krzyża. Na ścianach widnieją malowidła przedstawiające: Wjazd do Jerozolimy, Chrzest Chrystusa w Jordanie i Przypowieść o Siewcy. Do stropu podwieszony jest statek podarowany parafii przez miejscowych: grabarza i cieślę okrętowego. Jedno z okien witrażowych poświęcono Martinusowi Krügerowi umieszczając w nim widok kościoła z imieniem i nazwiskiem pastora.

Ołtarz główny składa się z podstawy i nastawy ołtarza. Nastawa złożona jest z dwóch kondygnacji. W centralnej części, między parą kolumn umieszczony jest obraz Rafała Dębskiego- Najświętsze Serce Pana Jezusa, a za nim lustrzana kopia obrazu włoskiego malarza Michelangela Merisiego Caravaggiaego- Złożenie do grobu. Z lewej strony stoi rzeźba Jana Chrzciciela, a z prawej rzeźba Mojżesza z dekalogiem. Nad nimi widnieje data 1687. Po obu stronach znajdują się ażurowe skrzydła przypięte do gzymsów i wspierane przez kolumny. Na gzymsach stoją postacie czterech ewangelistów. W górnej kondygnacji, między kolumnami umieszczony jest obraz Zmartwychwstanie, a na zewnątrz rzeźby: matki z dzieckiem, dziewczynki i baranka.

Bogato zdobiona płaskorzeźbami ewangelistów i proroków ambona, pochodzi z roku 1687 i jest dziełem Marcina Glabitzkiego. Prospekt organowy wykonany został w 1801 roku (instrument z roku 1914). Żyrandole pochodzą z lat: 1696, 1828- szklany (z nieistniejącego kościoła ewangelickiego w Kępkach?) oraz 1843- metalowy.

Zabudowa

Zagroda olęderska w typie wzdłużnym usytuowana jest w zachodniej części wsi, przy ul. Cisewo, w otoczeniu lasu i pochodzi z 1801 roku. Zrębowa konstrukcja domu mieszkalnego stoi na kamiennej podmurówce, ze szczytem oszalowanym pionowo. Ryglowe: stodoła i obora są oszalowane pionowo i wyższe od budynku mieszkalnego. Całość pokryta jest strzechą. Na nadprożach drzwi wejściowych domu, z jednej i drugiej strony widoczne są inskrypcje z rokiem budowy 1801 i MDCCCI. Przed posesją ustawiona jest nowa, drewniana brama wjazdowa i wejściowa, wzorowana na konstrukcji bramy kościoła z Kmiecina. Teren zagrody jest niezwykle zadbany i może stanowić wzór dla innych tego typu obiektów na Żuławach i Mierzei.

Przedwojenny budynek stojący na kamiennej podmurówce z ryglową facjatą w Stegnie, usytuowany jest w centrum wsi, blisko przystanku wąskotorowej Żuławskiej Kolei Dojazdowej i pochodzi prawdopodobnie z I poł. XX wieku. Pierwotnie była to karczma Gasthaus Eugen Wiehmann. Tych informacji z obecnego budynku nie odczytamy, gdyż obiekt jest po remoncie. Obecnie mieszczą się tu pokoje gościnne.

Przy ul. Gdańskiej, pomiędzy nowszą zabudową rozmieszczone są też starsze- drewniane i murowane domy.

DALEKO OD ŻUŁAW