2015-06-05. KLUCZ GRUNFELDE I OKOLICE

Malbork-Malewo-Lasy-Szropy Niziny-Jordanki-Trankwice-Jodłówka-Zielonki-Szropy-Łoza-Malbork

⇤⇥ 43 km

Korzystając z wolnego dnia, wybrałem się samotnie na wycieczkę rowerową po terenie położonym na południowy-wschód od Malborka. Część miejscowości, które znalazły się na mojej trasie, widziałem już wcześniej, a część ujrzałem pierwszy raz na oczy. W związku z tym pod galerią związaną z poniższym opisem umieściłem małe uzupełnienie ze starszymi zdjęciami.

Z os. Południe wyruszyłem w kierunku wsi Lipowiec. Za Nową Wsią Malborską wyjechałem na główną drogę prowadzącą do Dzierzgonia. Po ok. 1 km skręciłem w lewo do miejscowości: Malewo i Lasy. Do tych dwóch wsi do niedawna dojechać można było nasypem kolejowym, ale w ubiegłym roku, podczas jednej z wycieczek nasyp nieoczekiwanie "urwał się" i należało przeprowadzać rowery przez zaorane pole. Szkoda, bo był to bardzo ładny, malowniczy szlak, którego kosztem rolnik wzbogacił się o przysłowiową złotówkę. W Malewie i Lasach spędziłem sporo czasu, jadąc przez wioski powoli, z prędkością pieszego, przyglądając się zabudowie i ukształtowaniu terenu. Między Malewem, a Lasami zatrzymałem się w miejscu, gdzie Powiśle graniczy z Żuławami. Z lewej strony drogi płasko, wierzby i pasące się krowy, a z prawej strony charakterystyczne dla Powiśla pagórki. Po chwili postoju rozpoczął się zajęczy festiwal. Dwa na Żuławach, które po chwili niepewności schowały się w cień padający z rosnących przy drodze wierzb, ale szybko zauważyły moje pozytywne nastawienie do nich. Dwa inne, na Powiślu skakały w zieleni, a jeden pojawił się za mną, na drodze, lecz po chwili uciekł. Po kilkunastu minutach ruszyłem dalej, mijając historyczne zabudowania gospodarcze i interesujący dom z datą i inicjałami (1882, D.E – 1989, Z. Ż lub Ź).

Brukową aleją dojechałem do Łozy, do której powróciłem w etapie końcowym. Na początku wsi skręciłem w lewo i jadąc w kierunku Żuław, dotarłem do pierwszego z dwóch, drewnianych domów w Szropach-Nizinach. Za budynkiem kierunek drogi zmienił się na południowy, a drugi dom, bogato zdobiony, usytuowany w pobliżu małego stawu, wyglądał na opuszczony.

Do Jordanek prowadziła mnie brukowa aleja. Przecinając Tinę Wysoką, po ok. 150 m dojechałem do skrzyżowania. Skręcając w lewo, dotarłbym do Śledziówki (Heringshöft), która wchodzi w skład tzw. kompleksu (klucza) Grünfelde (Zielonki). Przez Śledziówkę przejeżdżałem już w 2013 r. podczas powrotu z wycieczki po Żuławach Elbląskich i Małych Żuławach Malborskich. Wybrałem więc kierunek na wprost, do wsi Jordanki. Tam minąłem dom z gankiem zdobionym laubzekinem, z ukrytą we wzorach datą 1905.

Za Jordankami znajduje się wieś Bukowo (Buchwalde). Majątek w Bukowie dawniej obejmował również osadę Aziniten, dzisiejszy przysiółek Telkwice (Telksdorf) oraz pole Wuse, na którym powstała osada Brzozówka. Skręciłem najpierw w lewo, a następnie w prawo i długim, dość ciężkim podjazdem dojechałem na szczyt, z którego rozległ się widok na osadę Trankwice. Zjechałem w dół pod dawny folwark ze spichlerzem z 1849 roku, z charakterystyczną wieżą oraz pod ruinę XIX-wiecznej zabudowy dworskiej z parkiem, prawdopodobnie zbudowanej na starszych fundamentach. Majątek dawniej należał do Trankwitzów, później do Czemów, a po rozbiorach Polski zmieniał jeszcze kilkukrotnie właścicieli, a między innymi byli to: rodzina Białobłockich, Otto von Kries, rodzina von Flotwell z Jeziorna, Max Flottwell i Max Lippitz z Poliks.

Wróciłem do Bukowa i przecinając skrzyżowanie, udałem się w kierunku Tropów Sztumskich. Mniej więcej w połowie drogi skręciłem w prawo do Jodłówki (Tannfelde). Z góry widoczny jest dwór z majątku ziemskiego, który popadając w ruinę, w 2010 r. został uratowany. Przejechałem obok zabudowy, a następnie asfaltową drogą dojechałem do Zielonek (Grünfelde).

Dawne dobra ziemskie wchodzące w skład klucza Grünfelde to także dzisiejsze miejscowości: Igły (Iggeln)- nieistniejący przystanek kolejowy, Jordanki (Jordansdorf), Gintro (Gintro) i Śledziówka (Heringshöft). Jak podaje Bernhard Schmid, w Grünfelde, w parku znajdowały się resztki renesansowego kominka i fragmenty alabastrowych rzeźb renesansowych, odnalezionych w 1906 r. Możliwe, że zabytki pochodzą z dawnego zamku. Dobra ziemskie należały w przeszłości do Budziszów, Czemów, a następnie do Güldensterów. Zygmunt Güldenster (1598-1666) był polskim magnatem pochodzenia szwedzkiego, urodzonym w Kalmarze i zmarłym w Gdańsku. Zygmunt, jako luteranin, dzięki małżeństwu z kalwinistką Anną Czemówną, jedyną dziedziczką rodu, córką kasztelana chełmińskiego, podkomorzego malborskiego i starosty sztumskiego- Fabiana Czemy, przejął starostwo sztumskie i dobra Czemów w Prusach Królewskich. Po Güldensterach majątek należał do Łosiów, Kretkowskich, Kruszyńskich, Wałdowskich, Sierakowskich i Klemensa Röttekena z Redy.

Podjechałem pod XIX-wieczny, piętrowy, murowany budynek z XIX w., z ozdobnymi: szczytem, gzymsem i fryzem. Po wyciągnięciu aparatu pojawiła się pewna osoba i zainteresowała się moim przybyciem. Zostałem poinformowany, że obiekt nie widnieje w rejestrze zabytków i zdjęć nie mogę robić. Do budynku od szczytu przytwierdzona jest tablica upamiętniająca zmarłych funkcjonariuszy M.O., Mariana Babińskiego i Czesława Jabłońskiego, poległych w czerwcu 1946 r. "w walce z reakcyjnym podziemiem".

Odjechałem spod posiadłości i udałem się do Szrop, które odwiedzałem już w przeszłości. We wsi znajduje się dawna gospoda Hildebrandta (napis nad jednym z okien), której obecny wygląd pozostawia wiele do życzenia, przebudowany kościół oraz kostnica z tablicą upamiętniającą poległych w czasie I wojny światowej mieszkańców wsi: Szropy, Jodłówka, Jordanki, Zielonki, Gintro i Igły, która pierwotnie umieszczona była wewnątrz grobowca.

Z Malborka do Małdyt, przez Szropy biegła dawniej linia kolejowa nr 222. Jadąc wzdłuż nasypu, dojechałbym do dawnej miejscowości Iggeln (późniejszy przystanek kolejowy Tropy Igły), której dobra należały do klucza Grünfelde. Obecnie Główny Urząd Statystyczny nie wymienia miejscowości o takiej nazwie. Jesienią 2012 r., w trójkę wybraliśmy się do miejsca, gdzie w polu stoi zdewastowany grobowiec, więc wybrałem kierunek przeciwny.

Na sam koniec pozostawiłem Łozę (Losendorf). Tym razem do wsi podjechałem od drugiej strony. Przeszedłem przez cmentarz ewangelicki i od tyłu przez bramę wszedłem na teren kościoła związanego z cmentarzem. Bogato zdobiona świątynia, zaprojektowana przez Martiniego z Torunia i zbudowana w latach 1876-1878 w miejscu poprzedniego kościoła, charakteryzuje się strzelistą wieżą, widoczną z daleka. Zostałem zaproszony do środka przez dwójkę miłych osób, więc mogłem przyjrzeć się bliżej wnętrzu. Bernhard Schmid wspomina również o domu podcieniowym z 1800 r.

Z Łozy, przez Czerwony Dwór i Dąbrówkę Malborską, polnymi szlakami wróciłem do Malborka.

W uzupełnieniu zdjęcia z poprzednich lat:

Zobacz również:

• 06.06.2015. Z bliska i z daleka
• 24.05.2015. Dookoła Dąbrówki

• Powrót do poprzedniej strony

DALEKO OD ŻUŁAW