2015-08-27. CMENTARZE GMINY RYJEWO

Malbork-Benowo-Barcice-Ryjewo-Borowy Młyn-Gościszewo-Malbork

⇤⇥ 61 km

Jak to zazwyczaj bywa, z 50 km zrobiło się ponad 60, ale to za sprawą pewnych zmian, jakie wprowadziliśmy w drodze powrotnej. Powietrze dzisiejszego dnia nie służyło lekkiej jeździe, co było zauważalne zarówno w drodze do Ryjewa (pod wiatr) i z Ryjewa (niby z wiatrem, ale rowerów nie dało się "rozbujać").

Ostatnio upodobałem sobie lasy. Zapewne jest w nich chłodniej, ale coś za coś, gdyż na Powiślu są górki, czasem niemałe. Fajnie się z nich zjeżdża (Benowo), gorzej podjeżdża (Borowy Młyn). Na trasie zwiedziliśmy 5 cmentarzy, w tym dwa mennonickie w Barcicach, 2 ewangelickie w Ryjewie i jeden bezpański, również w Ryjewie.

Zaczęliśmy od lasów: wielbarskiego, a następnie sztumskiego. Na samym początku mieliśmy bliskie spotkanie z sarną, która stojąc tuż przy drodze, nie zareagowała na dźwięk hamowania. Oczywiście uciekła po moim zejściu z roweru i wyciągnięciu aparatu. Następnie zatrzymaliśmy się przy leśniczówce w Benowie, gdzie wg tablicy informacyjnej, rośnie 8 pomników przyrody: 2 dęby szypułkowe, 4 lipy drobnolistne i 2 jesiony wyniosłe. Z drogi ujrzeliśmy tylko dwa dęby, oznaczone tabliczkami. Następnie zatrzymaliśmy się przy neogotyckim kościele NSPJ w Benowie. Kościół z cmentarzem zwiedzałem już w 2013 r., podczas pierwszej wycieczki z cyklu "Lasy i Żuławy" - "Żuławy i Lasy". Trójnawowe wnętrze, przykryte jest sklepieniem krzyżowo-żebrowym i wypełnia go neogotyckie wyposażenie.

Na trasie w 2013 r. znalazła się również miejscowość Barcice, w której zlokalizowane są dwa cmentarze mennonickie. "Pierwszy z nich położony jest na większej przestrzeni, za to drugi- mniejszy obszarowo, gdzie dawniej obok stała kaplica menonitów, zawiera większe skupisko nagrobków (w tym dwie drewniane stele). Miejscowość dawniej podzielona była na trzy mniejsze: Schweingrube- obecna część północna wsi podzielona na osady Schweingrube i Krug Schweingrube, Tragheimerweide- obecna część środkowa wsi oraz Zwanzigerweid- obecna część południowa wsi. Dlatego też założone zostały tutaj 2 cmentarze mennonickie, zachowane do dziś." (cytat z mojej strony o Żuławach).

Z Barcic udaliśmy się do Ryjewa. Gmina Ryjewo położona jest w obrębie dwóch makroregionów: Pojezierza Iławskiego- na wschodzie i fragmencie Doliny Dolnej Wisły- na zachodzie, a granicę wyznacza las iglasty. Część zachodnia została zasiedlona dopiero w XVIII w. Dojeżdżając do wsi, po prawej stronie widoczna jest wieża neogotyckiego kościoła- Pomezańskiego Sanktuarium Św. Rodziny. Zanim tam dotarliśmy, zatrzymaliśmy się przy kościele pw. Bł. Michała Kozala, zbudowanym dla miejscowej gminy ewangelickiej w 1895 r., z cegieł wyprodukowanych w korzeniewskiej cegielni. O tym fakcie może świadczyć znaleziona cegła w murze ("D. Ziegelei Kurzebrak"). Obiekt po II wojnie światowej był w ruinie, ale odbudowano go na przełomie 80. i 90. lat XX w. i służy obecnie katolikom. Przed kościołem znajduje się interesujący, dawny dom pastora (obecnie przedszkole). Drugi z kościołów, pw. św. Rodziny- młodszy (1908-1909), wzniesiony przez katolików, oddalony jest kilkaset m od kościoła poewangelickiego. Do momentu wybudowania nowego kościoła katolickiego, w latach 1808-1909, świątynią katolików był obecny dom mieszkalny, stojący w centrum wsi, przy ul. Grunwaldzkiej. Budowę nowej świątyni prowadził niejaki Schultz z miasta Gniew. Cegłę do budowy kościoła wyprodukowano w cegielni Lisowskiego, w Nowej Wsi, a filary sprowadzono z Królewca. Trójnawową świątynię wzniesiono na sztucznie utworzonym tarasie, na planie prostokąta, z wydzielonym prezbiterium, które przykryto sklepieniem gwiaździstym. Wnętrze wypełnia wyposażenie neogotyckie. Niestety obydwa kościoły zastaliśmy zamknięte, więc informacji zasięgam z tablicy umieszczonej przed wejściem. Obok kościoła stoi plebania, zbudowana w 1910 r., natomiast na tyłach świątyni znajduje się cmentarz i kaplica pogrzebowa.

W północnej części Ryjewa zlokalizowane są 3 stare cmentarze. Pierwsze dwa, XIX-wieczne, ewangelickie, widoczne są z drogi. Cmentarz po prawej stronie rozciąga się na bardzo dużej przestrzeni, choć większość nagrobków zgromadzona jest tuż przy drodze. Po tej stronie stoją też dwie tablice z informacją o założeniu dwóch cmentarzy: 1850 i 1895 r. Natomiast po lewej stronie znajduje się kilka obramień grobowych i dominująca, współczesna figura Chrystusa Króla, stojąca na kolumnie z głowicą stylizowaną na joński, o dość sporej wysokości.

Trzeci cmentarz zlokalizowany jest kilkaset metrów dalej i zapewne bym go nie zauważył, gdyby nie poczciwe, przedwojenne mapy. Tuż przy drodze znajdują się dwa drewniane stoły z pniami. Zatrzymaliśmy się z dwóch powodów: chcieliśmy odpocząć, a ja dodatkowo chciałem sprawdzić, co kryją krzyżyki na mapie. Zagłębiłem się nieco dalej i zastałem ten obszar całkowicie zaśmiecony przez różnego rodzaju plastikowe butelki, kapsle i zakrętki. Na tym bezpańskim cmentarzu odnalazłem 3 tumby, służące zapewne jako siedzisko dla konsumentów tanich trunków, gdyż w otoczeniu grobów, śmieci jest najwięcej. Nie wiem dokładnie, co to za cmentarz, gdyż gmina Ryjewo chwali się tylko tymi zadbanymi.

Jadąc przez miejscowość Borowy Młyn, z drogi ujrzeliśmy duży kamień, pod który podjechaliśmy. W miejscu tym, do końca XIX w. stała kuźnia i gospoda "Hammerkrug". Dawniej Borowy Młyn podzielony był na kilka niezależnych osad. Północna część- to dawna osada Ziegelscheune, środkowa- Hammerkrug, południowa- Jesuiterhof, wschodnia- Heidemühl i zachodnia- Schinkenland. Miejscowości te widoczne są na przedwojennych mapach.

Końcowy etap wycieczki został całkowicie przebudowany. Zamiarem była jeszcze miejscowość Koniecwałd, ale postanowiliśmy wrócić sprawdzoną drogą, przez Gościszewo i odwiedzić lokalny browar.

Zobacz również:

• 29.08.2015. Wzdłuż kanałów i rzek, przez Żuławy Gdańskie
• 18.08.2015. Żuławy i lasy 2015

• Powrót do poprzedniej strony

DALEKO OD ŻUŁAW