BYSTRZE (BIESTERFELDE)

Miejscowość położona na obszarze Wielkich Żuławach Malborskich, w zachodniej części gminy, oddalona o ok. 4,5 km od wsi Miłoradz i 11 km od miasta Malbork. Wzmiankuje się o istnieniu wsi przed rokiem 1343. Akt lokacyjny w 1343 roku nadał wielki mistrz Ludolf König. Inne, wymieniane nazwy wsi to: Bysterfeld, Bysterfelde, Biesterfeld, Beisterfeld.

Budowle sakralne i nekropolie

Ossuarium w Bystrzu, to gotycka kaplica cmentarna zbudowana w I połowie XIV wieku zlokalizowana w północnej części wsi, obok nieistniejącego kościoła pw. św. Jakuba Apostoła. Złożone w niej zostały kości poległych podczas wojny trzynastoletniej, która miała miejsce w latach 1454-1466. W roku 1590, w wyniku uderzenia w kapliczkę pioruna, została ona zniszczona. Od tego czasu odbudowywano ją kilkukrotnie aż do roku 1970.

Ossuarium w Bystrzu, usytuowane na terenie cmentarza jest murowaną konstrukcją zbudowaną na planie prostokąta o wymiarach 224 m x 242 m i całkowitej wysokości ok. 3 m. Otwór od strony zachodniej osadzony jest w blendzie i zabezpieczony metalową kratą. Przeciwległa ściana posiada jedną blendę, natomiast ściany boczne są gładkie. Kapliczkę zdobi pas fryzu widoczny na wszystkich ścianach. Szczyt stanowi dekorowana kopuła zwieńczona kulą i czterema filarkami, na których wmurowano metalowe krzyże.

Ściany wnętrza ossuarium pokrywały gotyckie polichromie przedstawiające sceny związane z funkcją budowli, np. "Sąd Ostateczny". Niestety, zawilgocenie i zasolenie ścian doprowadziły do zniszczenia tak cennych i unikalnych malowideł. Na tablicy stojącej przed wejściem na teren cmentarza stoi tablica, z której odczytujemy: "Ossarium z Bystrza z cenną gotycką polichromią to jedyny tego rodzaju zabytek na ziemiach polskich". Niestety, stan techniczny zabytku ma się nijak do opisu z tablicy.

W Bystrzu, z cmentarzem i ossuarium związany był kościół katolicki pw. św. Jakuba Apostoła z I połowy XIV wieku. Przeszedł on wiele remontów, ale ostatecznie na początku XVIII wieku popadł w ruinę i został rozebrany.

Domy podcieniowe

Dom podcieniowy nr 5 w Bystrzu zlokalizowany jest w północnej części wsi, w odległości ok. 150 m od ossuarium i został zbudowany w 1819 roku. Jest to konstrukcja drewniana, stojąca na kamiennej podmurówce. Ściany głównej części budynku zostały otynkowane, a szczyty oszalowane pionowo. Głęboka, ryglowa wystawka wypełniona żółtą cegłą, umieszczona jest od frontu zasadniczej części domu. Wspiera ją 8 drewnianych kolumn, stojących na ceglanych podstawach, zwieńczonych głowicami jońskimi. Nad kolumnami biegnie pas dekorowanego gzymsu. Dom wyróżnia się bogato dekorowaną stolarką drzwiową.

DALEKO OD ŻUŁAW