POGORZAŁA WIEŚ (WERNERSDORF)

Miejscowość położona na obszarze Wielkich Żuławach Malborskich, w południowo-wschodniej części gminy, nad rzeką Nogat, oddalona o ok. 4,5 km od wsi Miłoradz i 9,5 km od miasta Malbork. Początek powstania wsi datowana jest na rok 1321. Jej wczesna nazwa- Wernersdorf prawdopodobnie pochodzi od imienia założyciela wsi- wielkiego mistrza Wernera von Orselna. Akt lokacyjny w 1340 roku nadał wielki mistrz Dietrich von Altenburg.

Budowle sakralne i nekropolie

Pierwszy kościół katolicki w Pogorzałej Wsi wzniesiono w XIV wieku. Zbudowany był z muru pruskiego i posiadał drewnianą wieżę. W XVI wieku, we wsi powstała grupa protestantów-luteran, która wkrótce przejęła kościół katolicki. W 1604 roku wybudowano nową, murowaną zakrystię, a następnie z biegiem czasu odnawiano elementy wnętrza. Odbudowano również zniszczoną wcześniej wieżę. Rok 1829 to niemal całkowita przebudowa świątyni. Konstrukcja szkieletowa została zastąpiona ścianami z cegły. Zachowany został jednak główny zarys budowli z XIV wieku oraz oryginalna konstrukcja dachu. W takiej formie, wraz z nowym wyposażeniem wnętrza, kościół zachował się do dziś... z pewnym wyjątkiem- paskudnym szlifem cegieł.

Kościół pw. św. Mikołaja w Pogorzałej Wsi, zlokalizowany w jej środkowej części jest konstrukcją zbudowaną na planie prostokąta, jednonawową, orientowaną, z czworoboczną wieżą od zachodu, nakrytą ośmiobocznym hełmem. We wschodniej ścianie kościoła widnieją wmurowane tablice marmurowe z inskrypcjami. Szczyt ściany wschodniej zdobiony jest blendami i sterczynami.

Kościół otacza cmentarz parafialny oraz druciany płot. Przy bramie wejściowej stoi słupek, dawniej wyznaczający granicę Prus i Wolnego Miasta Gdańska.

Najstarszym elementem wnętrza kościoła jest XIV-wieczna figura naturalnych rozmiarów, wykonana z drewna lipowego przedstawiająca patrona- św. Mikołaja. Pozostała część wyposażenia pochodzi głównie z przełomu XIX-XX wieku i została wykonana przez rzeźbiarza z Elbląga Ottona Roemera (sygnatura na ołtarzu?). Ołtarz główny, jak i dwa ołtarze boczne przedstawiają figurki świętych. Po obu stronach ołtarza głównego umieszczono witraże z wyobrażeniami świętych. Wewnątrz wieży znajdują się dwa dzwony z inskrypcjami. Większy z nich, o średnicy 1 m pochodzi z 1568 roku, a mniejszy dzwon z 1651 roku, o średnicy 0,83 m, zawiera inskrypcje z imionami i nazwiskami osób- być może fundatorów dzwonu.

W środkowej części Pogorzałej Wsi istniał jeszcze jeden kościół, wybudowany przez ewangelików prawdopodobnie przed rokiem 1742 (wzmianka o jego istnieniu), który spłonął w roku 1832. W dwa lata później wzniesiono nowy kościół, ale po II Wojnie Światowej został zniszczony. Świątynia była murowana, z wieżą i apsydami.

Z kościołem ewangelickim związany był cmentarz, na którym najstarsze trzy nagrobki z żeliwnymi krzyżami pochodzą z XIX wieku. Oprócz nich na cmentarzu zachowały się między innymi 4 kwatery rodzinne ogrodzone metalowymi kratami oraz najbardziej rzucający się w oczy granitowy obelisk. Istniała również kaplica, którą w 1962 r. odtworzono w nieczynnej wówczas remizie strażackiej w Kraśniewie. Jak informuje nas tablica stojąca na cmentarzu: "Najcenniejsze nagrobki zostały wywiezione".

Zabudowa

W bliskiej odległości od cmentarza ewangelickiego stoją dwa zabytkowe obiekty. Pierwszym z nich jest budynek szkoły z 1909 roku, a drugi zbudowany z czerwonej cegły i zdobiony detalami z tynku- budynek dawnej gospody. W południowej części wsi znajduje się dawna willa Carsten (dzisiejsze gospodarstwo rolne POLHOZ).

DALEKO OD ŻUŁAW