KOŃCZEWICE (KUNTZENDORFF)

Miejscowość położona na obszarze Wielkich Żuławach Malborskich, w północnej części gminy, oddalona o ok. 6 km od wsi Miłoradz i 11 km od miasta Malbork. Wzmiankuje się o istnieniu wsi przed rokiem 1338, jako zaginionej osadzie Pilgrimesdorf. Nazwa Kuntzendorff pochodzi od nazwiska rycerza krzyżackiego, pierwotnego właściciela- Von Kunca. Akt lokacyjny w 1338 roku nadał wielki mistrz Dietrich von Altenburg. W XVI wieku w Kończewicach powstał zbór protestancki z własną szkołą i kościołem, po którym dziś nie ma śladu. W latach 40. XX wieku przez południową część wsi poprowadzono autostradę Berlin-Królewiec (Berlinka).

Budowle sakralne i nekropolie

Kościół katolicki w Kończewicach wzniesiono w pierwszej poł. XIV wieku. Wieża pochodzi z XVIII stulecia. Po roku 1350 kościół został przebudowany, a ok. roku 1400 rozbudowany. W latach 40. XVIII wieku budowla była remontowana. W 1888 roku w wieżę kościelną uderzył piorun powodując spore zniszczenia. Szybko jednak przywrócono pierwotny wygląd kościoła. Pod koniec XIX wieku dokonano remontu dachu oraz wnętrza świątyni. Więźbę dachową przebudowano w 1916 roku. Pod koniec XX wieku wybudowano murowaną plebanię.

Kościół pw. Matki Bożej Wniebowzięcia w Kończewicach jest konstrukcją zbudowaną na planie prostokąta, orientowaną, trójnawową, z wydzielonym prezbiterium oraz murowano-drewnianą wieżą od zachodu. Do ściany północnej przylegają: zakrystia nakryta wspólnym dachem z nawą boczną oraz niewielka kruchta. Ta część ściany, o mniejszym kącie nachylenia dachu od reszty, posiada własne, ryglowe szczyty. Ściana południowa zawiera liczne blendy, ślepe lukarny, dwa duże okna witrażowe, gzymsy oraz zwieńczenia szczytu w postaci sterczyn. Ściana wschodnia zdobiona jest blendami, gzymsem i dwoma filarkami po bokach szczytu. W dolnej części ściany widoczny jest ślad po byłym ossuarium. Od zachodu stoi masywna, drewniana wieża o murowanej podstawie, przy której ustawione są stare płyty wapienne Johanna Schulte i Jakoba Orlicha. Na drugiej, murowanej kondygnacji wieży widoczne są blendy i sterczyny. Trzecia kondygnacja- drewniana i pionowo oszalowana deskami, składa się z dwóch podstaw: dolnej- czterobocznej i górnej- ośmiobocznej altany, na której wznosi się smukły, kryty gontem hełm zwieńczony gałką i kogutem. Wewnątrz kościoła, nawę główną od naw bocznych oddzielają arkady wsparte na filarach. Nawa główna jest dwukrotnie szersza od każdej z naw bocznych. Za kościołem stoi drewniany budynek dawnej plebanii.

Wyposażenie kościoła pochodzi głównie z XVIII wieku. Ołtarz główny, to XVIII-wieczny (z późniejszymi zmianami) zabytek składający się z kilku części. W centrum ołtarza znajduje się duży obraz przedstawiający wniebowzięcie Marii. Nad nim- mniejszy obraz trójcy. W częściach bocznych- figurki świętych apostołów. Pierwszy z ołtarzy bocznych- Maryjny, pochodzi z XVIII wieku i zawiera obrazy i figury świętych. Drugi ołtarz boczny- św. Anny, to nastawa ołtarzowa. Ambona i prospekt organowy pochodzą również z XVIII wieku. Na północnej ścianie prezbiterium wisi wyrzeźbione w drewnie epitafium księdza Lamkowskiego, przyozdobione figurkami i złoceniami. Prospekt organowy to także XVIII-wieczne dzieło. Z gotyckich elementów można wymienić: figurkę Marii z byłego ołtarza, prawdopodobnie umieszczoną w zakrystii, chrzcielnicę, granitowe i kamienne misy oraz przeniesiony do Muzeum Archidiecezjalnego w Gdańsku Oliwie- krzyż relikwiarzowy pochodzący z malborskiego warsztatu. W wieży kościoła znajduje się drogocenny, duży dzwon z 1502 roku.

Około XVIII wieku w Kończewicach istniał drugi kościół. Była to ewangelicka świątynia o konstrukcji ryglowej. Ze starych map można odczytać, że kościół ten usytuowany był kilkadziesiąt metrów na wschód od kościoła katolickiego. W latach 40. XX wieku budowla uległa zniszczeniu i została rozebrana.

W zachodniej części wsi, stare mapy pokazują cmentarz. Na terenie tym- zadrzewionym dębami, z których jeden jest pomnikiem przyrody, nie znajdują się jakiekolwiek ślady nagrobków. Okazałe dęby rosną również wzdłuż głównej drogi i na prywatnych posesjach.

Mosty

Most Knybawski na Wiśle został zbudowany w latach 1939-1940, w ciągu drogi Berlin-Królewiec. Wysadzony w 1945 r. przez armię niemiecką i odbudowany po wojnie z wykorzystaniem oryginalnych i nowych przęseł. Most zaprojektowany przez Fritza Tammsa to konstrukcja dziewięcioprzęsłowa o całkowitej długości ponad 980 m, w okresie II wojny światowej ufortyfikowana, o znaczeniu strategicznym. Most łączy Żuławy z Pojezierzem Starogardzkim.

Pozostała zabudowa

We wschodniej części wsi znajduje się drewniany dom, którego wschodnia ściana szczytowa oraz część ściany frontowej, to rygle wypełnione cegłą. Szczyt zachodni oszalowany jest pionowo deskami. Stan techniczny obiektu wskazuje na rychłe zakończenie jego istnienia.

DALEKO OD ŻUŁAW