CHARAKTERYSTYKA ŻUŁAW WIŚLANYCH

Fauna i flora | Warunki klimatyczne | Wody powierzchniowe |

Czym są Żuławy?

Kraina Żuław Wiślanych jest teoretycznie płaską równiną, leżącą w delcie Wisły, rozciągniętą z północy na południe- od Mierzei Wiślanej do Pojezierza Dzierzgońsko-Morąskiego i Doliny Kwidzyńskiej (rozgałęzienie Wisły-Leniwki i Nogatu) oraz z zachodu na wschód- od Pojezierza Kaszubskiego i Pojezierza Starogardzkiego do Wysoczyzny Elbląskiej i Równiny Warmińskiej. Granica Żuław Wiślanych widoczna jest gołym okiem, zarówno w terenie, jak i na dowolnej mapie hipsometrycznej Polski.

Wg regionalizacji fizycznogeograficznej Polski Jerzego Kondrackiego z 2000 roku, Żuławy Wiślane stanowią mezoregion wchodzący w skład makroregionu- Pobrzeża Gdańskiego, który z kolei jest częścią podprowincji- Pobrzeża Południowobałtyckiego.

Reforma administracyjna w 1975 roku spowodowała wyraźny podział Żuław na dwa województwa: gdańskie i elbląskie, natomiast wynikiem reformy z 1999 roku było tylko przesunięcie granicy, więc Żuławy w dalszym ciągu stanowią obszar położony w obrębie dwóch województw: pomorskiego i warmińsko-mazurskiego.

W skład Żuław Wiślanych wchodzą następujące powiaty:

• gdański (woj. pomorskie), z siedzibą w Pruszczu Gdańskim- obejmuje w zachodniej jego części wyżyny, a we wschodniej- Żuławy Gdańskie,
• malborski (woj. pomorskie), z siedzibą w Malborku- obejmuje większą część Wielkich i Małych Żuław Malborskich oraz fragment Pojezierza Dzierzgońsko-Morąskiego,
• nowodworski (woj. pomorskie), z siedzibą w Nowym Dworze Gdańskim- obejmuje większą część Żuław Wielkich i część Mierzei Wiślanej,
• elbląski (woj. warmińsko-mazurskie), z siedzibą w Elblągu- obejmuje we wschodniej jego części wyżyny, a w zachodniej- Żuławy Elbląskie.

Powierzchnia Żuław Wiślanych wynosi ok. 175 tys. ha, z czego prawie 45 tys. to tereny depresyjne. Najniższy punkt depresyjny (1,8 m p. p. m) znajduje się w Raczkach Elbląskich, a najwyższy punkt wzniesienia (14,6 m n.p.m) leży w Grabinach-Zameczku.

Umowny podział wewnętrzny

Przez Żuławy przepływają dwie główne rzeki: Wisła, zwana Leniwką i Nogat, wyznaczające granice wewnętrzne w następujący sposób:

• Żuławy Gdańskie (Danziger Werder)- obszar rozciągnięty od Mierzei Wiślanej na północy do Pojezierza Starogardzkiego na południowym-zachodzie oraz od Pojezierza Kaszubskiego na zachodzie do Wisły na wschodzie,
• Żuławy Wielkie (Groß Werder)- podzielone są na:
  • Wielkie Żuławy Malborskie (Groß Marienburger Werder)- obszar położony w widłach rzek Wisły i Nogatu,
  • Małe Żuławy Malborskie (Kleine Marienburger Werder)- obszar położony po prawej stronie Nogatu, poniżej linii tworzonej przez wsie: Oleśno, Ząbrowo, Kukułka, Gronowo, do Pojezierza Dzierzgońsko-Morąskiego,
• Żuławy Elbląskie (Elbinger Werder)- obszar położony powyżej Małych Żuław Malborskich, rozciągnięty na wschód od Nogatu do Wysoczyzny Elbląskiej i Równiny Warmińskiej.

W zależności od źródeł, w tym również historycznych map, możemy spotkać się z nieco innym podziałem wewnętrznym Żuław, dlatego też granice te należy traktować jako umowne.

Etymologia nazwy

Nazwa Żuławy pochodzić może od słowa "żuł", czyli namuł leśny. Oznacza to, że rzeki na Żuławach płynęły niegdyś przez leśne obszary. Jak pisze Wincenty Pol, żułem leśnym nazywano "namuł roślinny, tworzący się w puszczach, borach i lasach, kawowego, czekoladowego, a nawet czarnego koloru, podobny wodom leśnym, które ten żuł niosą i na ujściu Wisły składają."

Niektóre źródła wiążą nazwę Żuławy z pruską przeszłością tego terenu i słowem "solov" (wyspa).

Na podstawie źródeł:

• Jerzy Szukalski- "Żuławy Wiślane" (1975)
• Wincenty Pol- "Na Lodach na Wyspie na Groblach" (1989)
• Bogna Lipińska- "Żuławy Wiślane, ochrona i kształtowanie zabytkowego krajobrazu" (2011)
• XIX-wieczne mapy pruskie oraz mapy współczesne

Zobacz również:

• Region
• Historia Żuław Wiślanych
• Architektura Żuław Wiślanych
• Charakterystyka Żuław Wiślanych
  • Fauna i flora
  • Warunki klimatyczne
  • Wody powierzchniowe
• Literatura

• Powrót do poprzedniej strony

DALEKO OD ŻUŁAW