2024-07-06. KOLEJ WĄSKOTOROWA NA ŻUŁAWACH MALBORSKICH, CZ. 5

⇤⇥ 85 km

Linia: Jeziernik – Żuławki Północne

Linię wąskotorową Jeziernik – Żuławki Północne oddano do użytku w 1920 r. i był to ostatni zrealizowany odcinek sieci wąskotorowej na Żuławach, wybudowany z projektu nakreślonego przed I wojną światową. Pierwotna wersja projektu opracowana przez Allgemeine Deutsche Kleinbahn-Gesellschaft (ADKG) powstała już pod koniec XIX w., ale zakładała nieco inne rozwiązanie. Jednym z założeń było powiązanie linii z portem w Ostaszewie, który planowano rozbudować. Tabor miał być przewożony promem przez Wisłę do wsi Leszkowy, co miało dać połączenie z kolejką wąskotorową Żuław Gdańskich. Innym założeniem było doprowadzenie linii z Ostaszewa przez Żuławki Północne aż do Tujska.

Ze względu na problemy z wykupem gruntów pod budowę linii, postanowiono zmienić opracowanie przez skrócenie odcinka, wybierając na punkty początkowe i końcowe Jeziernik oraz Żuławki Północne. Istniejący przystanek linii Lisewo Wąskotorowe – Nowy Dwór Gdański Wąskotorowy w Jezierniku przesunięto o 400 m na zachód i z tego miejsca powstał nowy tor odchodzący na północ.

Do realizacji projektu wymagane było podpisanie dwudziestoletniej umowy z właścicielami większych gospodarstw, która miała formułować załadunek lub odbiór 3500 wagonów rocznie. Jednocześnie mieszańcy pobliskich wsi zażądali kursowania co najmniej jednej pary pociągów pasażerskich dziennie. Po przejęciu sieci wąskotorowej przez Westpreussische Kleinbahnen Akiten-Gesselschaft (WKAG) zarząd spółki złożył wniosek na uzyskanie koncesji do prowadzenia zarówno ruchu towarowego jak i osobowego, jednocześnie negocjując z mieszkańcami warunki umowy. W dniu 09.06.1914 r. WKAG uzyskało zgodę na obsługę linii przez 90 lat i można było przystąpić do realizacji projektu. I wojna światowa spowodowała wstrzymanie budowy, którą wznowiono w 1916 r. 20.06.1917 r. został ukończony odcinek Jeziernik – Nowa Kościelnica, natomiast dalsza część, ze względu na konieczność budowy mostu przez Kanał Wiślano-Zalewowy, została odwleczona w czasie. Ostatecznie linię o długości ponad 12 km z Jeziernika do Żuławek Północnych oddano do użytku dla ruchu towarowego 03.03.1920 r.

Linia Jeziernik – Żuławki Północne była najkrótszą linią wąskotorową na Żuławach o długości 12,3 km (wg śladu GPX). Prawdopodobnie nigdy nie został tu uruchomiony ruch osobowy, ponieważ w 1922 r. na siedmiu przystankach przerwano budowę poczekalni, a od roku 1925 potencjalnych pasażerów zaczęły przejmować rozwijające się linie autobusowe.

Gdy w 1945 r. Mierzeja Wiślana stała się ważnym miejscem strategicznym, dowództwo armii niemieckiej wydało rozkaz budowy kolejki polowej od Sztutowa w kierunku Krynicy Morskiej. Brak materiału i wiara w zwycięstwo III Rzeszy doprowadziły do „zapożyczenia” materiału pod budowę nowej linii z nieużywanych kolejek gospodarczych. Oprócz torów bocznicowych znajdujących się na Żuławach Malborskich rozebrano też całą linię Jeziernik – Żuławki Północne, a gotowe przęsła wykorzystano do budowy linii na Mierzei Wiślanej.

Tak właściwie całą linię, z małymi wyjątkami można przejechać rowerem, a nawierzchnie dróg, utwardzone lub nie, są w niezłym stanie. Jedyny fragment, który wydaje się nieprzejezdny to miejsce przecięcia z drogą szybkiego ruchu w okolicach miejscowości Dworek i Niedźwiedzica.

Długo zastanawiałem się jak włączyć 12 km w trasę wycieczki. Jedną z opcji był wyjazd z Gdańska przez Mikoszewo. Inny wariant przewidywał wykorzystanie istniejących linii wąskotorowych, ale ostatecznie zdecydowałem się tylko na rower, zaczynając i kończąc w Malborku. W okolicach Wiśniówki, ze względu na południowy wiatr zdecydowałem o skróceniu trasy, która w pierwotnej wersji uwzględniała dodatkowo część linii Stegna Gdańska – Nowy Dwór Gdański Wąskotorowy.

Kościeleczki, Tralewo i Laski to pierwsze miejscowości na trasie, a skoro są Laski, to nie może zabraknąć tego wyjątkowego miejsca nad rzeką Świętą.

Dalsza część trasy biegnie przez Nowy Staw i Brzózki. Za tą drugą miejscowością pozbywam się dróg utwardzonych.

Polną drogą dojeżdżam do drogi Jeziernik – Lubieszewo, wzdłuż której poprowadzona była linia Lisewo Wąskotorowe – Nowy Dwór Wąskotorowy. Na Kanale Linawy, po zachodniej stronie drogi znajdują się pozostałości mostu z kilkoma podkładami.

Od tego miejsca, na torowisku ułożona jest ścieżka rowerowa. Przystanek osobowy po południowej stronie Jeziernika przesunięto o ok. 400 m na zachód, w związku z budową nowej linii. Tor za przystankiem przecinał drogę i był skierowany do centrum wsi. Na łuku torowiska ułożony jest chodnik, a za łukiem pociągi mijały gotycki kościół i XIX-wieczny dom podcieniowy. Światło tu jednak jest niekorzystne, więc nie wyciągam aparatu.

Na km 1,7 znajdowała się ładownia Jeziernik Środkowy.

100 m przed ładownią, na jednym z kanałów można zauważyć resztki mostku, po którym jeździły pociągi.

Za ładownią powstaje mały dylemat z dalszą trasą. Tor odchodził w prawo i są tam ładne jumby, ale jest też druga droga, która wydaje się pewniejsza. Po chwili namysłu decyduję się na jazdę po dawnym torze i okazuje się, że wybór jest dobry. Wprawdzie kończy się w pewnym momencie droga utwardzona, ale dalsza- polna jest przyzwoitej jakości.

Linia wąskotorowa z Jeziernika do Żuławek Północnych charakteryzuje się dużą ilością 90-stopniowych skrętów. Podobnie jak ładownia Jeziernik Środkowy, za jednym z takich łuków zlokalizowana była druga ładownia oznaczona jako Jeziernik Północny.

Od miejscowości Pułkownikówka ułożona jest nowa, jumbowa droga.

Przed kolejnym łukiem znajduje się historyczne miejsce, w którym rozpoczęto budowę drugiej części linii, kierując tor do Żuławek. Początkowo tor wyprowadzony był na wprost i przed drogą Ostaszewo – Nowa Kościelnica zakończony był kozłem oporowym. Po wznowieniu budowy linii tor skierowano na północ.

Ładownia w Nowej Kościelnicy usytuowana była na km 5,9 po wschodniej stronie wsi. Znajduje się tam utwardzona droga.

500 m przed ładownią Dworek kończy się droga, więc zjeżdżam do centrum wsi, w pobliże domu podcieniowego.

Przecinam drogę S7 i przez Dworek dojeżdżam do Niedźwiedzicy, gdzie na chwilę zatrzymuję się przy zabytkowym kościele. Tor ułożony był po wschodniej stronie ulicy w oddaleniu o ok. 150 m i za kościołem dochodził łagodnie do drogi. W okolicy tej znajdowała się ładownia Niedźwiedzica.

W północnej części wsi pociągi przecinały drogę i kierowały się na zachód, do drogi prowadzącej w kierunku Żuławek. Po jej przecięciu zatrzymywały się przy ładowni Żuławki Południowe.

Zmieniam tu jednak koncepcję, skręcając w inną drogę, która doprowadza do jednego z 4 w Żuławkach domów podcieniowych. Z pól widoczny jest również drugi dom.

W dalszej części tor łagodnie odchodził od drogi i nad Szkarpawą prowadził do ładowni końcowej Żuławki Północne.

W Żuławkach przy okazji podjeżdżam do miejsca cmentarza, lapidarium, neogotyckiej kaplicy związanej z nieistniejącym, ewangelickim kościołem oraz pod kościół rzymsko-katolicki.

Ostatni widok na Żuławki i jeszcze jeden dom podcieniowy ma miejsce od północno-wschodniej strony wsi.

Po wyjeździe z Żuławek decyduję się na zmianę trasy i jej skrócenie. W miejscowości Wiśniówka skręcam w stronę miejscowości Szkarpawa i dalej przez Wybicko, po przecięciu Linawy dojeżdżam do cmentarza mennonickiego w Orłowie.

W centrum wsi zatrzymuję się przy kościele.

Za kościołem skręcam w lewo, w drogę prowadzącą pod Dom Tujski.

Następny etap to dojazd betonówką do ścieżki rowerowej zbudowanej na torowisku linii Lisewo Wąskotorowe – Nowy Dwór Gdański Wąskotorowy między Tują a Nowem Dworem Gdańskim. Traktem tym docieram do miejscowości Tuja, gdzie mijam dom z płytkim podcieniem oraz zabytkowy kościół.

Przez Mirowo i Nowy Staw wracam do Malborka.

Zobacz również:

• 20.07.2024. Pełnia lata na Żuławach
• 01.05.2024. Kolej wąskotorowa na Żuławach Malborskich, cz. 1
• 04.05.2024. Kolej wąskotorowa na Żuławach Malborskich, cz. 2
• 12.05.2024. Kolej wąskotorowa na Żuławach Malborskich, cz. 3
• 12.05.2024. Kolej wąskotorowa na Żuławach Malborskich, cz. 4
• 01.08.2024. Kolej wąskotorowa na Żuławach i Mierzei
• 27.04.2024. Kolej wąskotorowa na Żuławach Gdańskich, cz. 1
• 25.05.2024. Kolej wąskotorowa na Żuławach Gdańskich, cz. 2
• 21.09.2024. Kolej wąskotorowa na Żuławach Gdańskich, cz. 3

• Powrót do poprzedniej strony

DALEKO OD ŻUŁAW